Soorten rolstoelen

We gaan in op de verschillende soorten rolstoelen: de handbewogen rolstoel en de trippelrolstoel en de elektrische rolstoel.

Handbewogen rolstoel

Als je de beschikking hebt over voldoende armkracht dan zal je waarschijnlijk kiezen voor een handbewogen rolstoel. Binnen deze categorie zijn dan nog heel veel keuzes mogelijk. We gaan hierin op de verschillende soorten handbewogen rolstoelen. In basisprincipes rijden kan je meer lezen over rijden met een hoepelrolstoel.

Voor mensen die voor dagelijks gebruik volledig rolstoelafhankelijk zijn is een handbewogen rolstoel uitgevoerd met een ‘vastframe’ een goede keus. Dit type rolstoel met een vast (onbeweegbaar) frame is immers licht, solide en duurzaam. Een ‘custom-made rolstoel’ is een vast frame rolstoel waarbij het frame, de rugbuizen en de zitting geheel naar wens worden opgemeten en gebouwd. We gaan hier uitgebreider op in bij rolstoelkeuzes.

Twee verschillende soorten vast-framerolstoelen: Links een box frame en rechts een minimal frame.

Vastframe-rolstoelen bestaan er in verschillende uitvoeringen, zoals een “minimal frame” en een “box-frame”. Een minimal frame komt tegenwoordig het meeste voor. Het is uitgevoerd met een doorlopende frame-buis onder de zitting en heeft een minimaal volume en gewicht. Een boxframe heeft net wat meer buizen onder de zitting.

kruisframe rolstoel

Een ‘kruisframe’, de tegenhanger van het vaste frame, wordt vaker gebruikt door personen die wat loopfunctie hebben en niet de hele dag door gebruik maken van de rolstoel.
Deze rolstoel is doorgaans wat zwaarder in gewicht. Een kruisframe rolstoel is te herkennen aan een kruisvormige constructie onder de zitting. De rolstoel kan worden opgevouwen vanuit deze buizen.
We gaan uitgebreider in op de voor en nadelen van een vastframe en kruisframe-rolstoel in Rolstoel-keuzes

Een sportrolstoel voor tennis en badminton

Vastframe-rolstoelen worden nog wel eens als ‘sportrolstoel’ betiteld. Dat is uiteraard op zich niet erg, maar het klopt niet. Onder een echte sportrolstoel verstaan we immers een specifiek voor een rolstoelsport ontworpen en gebouwd model. De sport en de mogelijkheden en voorkeur stellen specifieke eisen aan de rolstoel. In veel echte sportrolstoelen is het zelfs niet of nauwelijks mogelijk om je buiten het sportterrein te begeven: de wielen staan zo schuin dat je geen deur meer doorkomt, het comfort is zeer beperkt (waardoor lang zitten niet prettig is). Het is als met een Formule-1 wagen: op het parcours voldoet het aan alle eisen, maar in hartje Amsterdam kom je er totaal niet mee vooruit.

Met elektrisch ondersteunde wielen

Het kan voorkomen dat iemand ondanks training (of revalidatie) problemen blijft houden met zelfstandig verplaatsen en snel last blijft houden van overbelastingsblessures. Dit geldt zeker wanneer er bij rolstoelrijden een krachtsverschil blijkt tussen de linker- en de rechterarm. Door de komst van elektrische ondersteuning bij het (hoepel-)rolstoelrijden is het mogelijk om de piekbelasting of asymmetrie bij het rijden te voorkomen. Overbelasting kan overigens ook vaak worden voorkomen door buitenshuis een elektrische aankoppelhandbike te gebruiken.

kantelrolstoel (niet geschikt om mee te rollen)

Alle handbewogen rolstoelen (met hoepels) die uitgerust zijn met duwhandvatten kunnen worden gebruikt als duwrolstoelen. Er zijn ook duwrolstoelen die 4 kleine wielen hebben en dan is zelf rollen niet mogelijk. Deze rolstoelen rijden meestal niet erg licht vanwege de kleine wielen. Een kantelrolstoel is een apart soort duwrolstoel. Het bijzondere aan deze rolstoel is dat deze een kantel-verstelling heeft en een rug-verstelling. Deze rolstoel kan nuttig zijn voor rolstoelgebruikers die niet zelf de rolstoel kunnen bedienen en voor wie vooral het zitcomfort heel belangrijk is plus de optie om naar achter te kantelen (bijvoorbeeld om een lage bloeddruk tegen te gaan).

Trippel rolstoel

Trippelen is een manier om voort te bewegen met de rolstoel wanneer je de beschikking hebt over een been (of twee benen), al dan niet gecombineerd met een arm (zie ook basisprincipes rijden).

Trippelrolstoel (in dit geval met een been)

Een trippelrolstoel heeft twee opklapbare (afneembare) voetplaten en er is genoeg ruimte voor de voet(en) om een stepbeweging te maken tot onder de zitting van de rolstoel. De eerder genoemde kruisframe rolstoel heeft twee opklapbare voetplaten en is hiervoor geschikt.

Er zijn ook vastframe-rolstoelen die uitgevoerd kunnen worden met opklapbare voetplaten maar vaak zit bij dit type frame buizen onder de zitting in de weg om prettig te kunnen trippelen. Eigenlijk is een trippelrolstoel dus ook een soort handbewogen rolstoel. Toch behandelen we deze rolstoel hier apart omdat het echt een andere manier van voortbeweging is dan met een hoepelrolstoel.

Elektrische rolstoel

De besturing van de elektrische rolstoel hangt af van de lichamelijke mogelijkheden die je hebt. Met enige functie in de handen of alleen vinger(s) is een joystick-bediening mogelijk maar mocht dit niet lukken dan zijn er tegenwoordig veel andere op maat gemaakte opties mogelijk zoals kin-, hoofd-, oog-, voet-bediening etc. Andere belangrijke opties t.a.v. het rijden zijn al dan niet het hebben van een adequaat vering-systeem. Dit helpt te voorkomen dat je uit de rolstoel trilt of wegzakt (met je bovenlichaam of arm) tijdens het rijden. Bij alle activiteiten gedurende een dag is het belangrijk om genoeg steun, comfort en bewegingsvrijheid te hebben.

Bij een elektrische rolstoel zijn opties mogelijk zoals een kantelverstelling, rug-verstelling, hoog laag-verstelling van de zithoogte, beensteunverstelling. Met name de kantelverstelling kan heel prettig zijn om regelmatig op een veilige manier te kunnen veranderen van (zit)houding; met het naar achter kantelen verandert de inwerking van de zwaartekracht op o.a. de rug, nek en hoofd. Bovendien neemt de druk af op de billen. Met behulp van de kantelverstelling (naar achter) kan de zitting ook in wig worden gezet d.w.z. de voorkant van de zitting komt hoger te staan dan de achterkant van de zitting. Een (lichte) wig-stand kan als belangrijk voordeel hebben dat de billen goed achterin blijven en geen neiging hebben om te glijden. Het hangt echter ook samen met het zitkussen wat mogelijk ook al een contour heeft waardoor de billen goed achter in blijven. Bij het gebruik van de rugleuning-verstelling is het belangrijk om op te letten dat je deze altijd in combinatie met de kantelverstelling gebruikt (om wig in de zitting te creëren) als je meer in lighouding wilt gaan liggen bijvoorbeeld om te rusten zonder dat je uit de rolstoel hoeft. Een verstelbare zithoek kan ook prettig zijn om goed met de billen achterin de rolstoel te kunnen komen bij het in de rolstoel gaan. In basisprincipes rijden gaan we in op verschillen tussen voorwiel-, midwiel- of achterwielaandrijving bij de elektrische rolstoel (zie onderstaande afbeeldingen).