Rolstoelkeuzes

” Ik moest de keuze maken tussen een elektrische rolstoel of een handbewogen rolstoel met elektrisch ondersteuning. Voor mij persoonlijk had de handbewogen rolstoel de meeste voordelen. Deze afweging zal voor ieder weer anders zijn.”

In soorten rolstoelen heb je kunnen lezen over de elektrische, handbewogen en trippelrolstoel. Rekening houdend met je gebruikswensen en lichamelijke mogelijkheden zal je keuzes maken tussen: Elektrisch of handbewogen ? Vastframe of kruisframe? Custom-made of standaard vastframe rolstoel ?

Bovenstaande ‘grote’ keuzes bepalen, samen met alle andere keuzes, het eisenpakket aan de rolstoel.

Kies ik voor elektrisch of handbewogen ?

Om goed een keuze te kunnen maken is het belangrijk om de twee belangrijkste verschillen tussen een handbewogen rolstoel en een elektrische rolstoel te benoemen:

Een elektrische rolstoel is met minimale functie te bedienen en is volledig elektrisch aangedreven. De handbewogen rolstoel wordt vooral met de armen (of de benen) voortbewogen maar kan ook met elektrische ondersteuning uitgerust worden.
In de meeste handbewogen rolstoelen is, over het algemeen, maar 1 houding mogelijk. In de elektrische rolstoel kan de zitpositie makkelijk op elk moment zelfstandig worden gewijzigd, zelfs tot bijna lighouding.

Een handbewogen rolstoel is compact en in huis heeft dat voordelen.

Kiezen voor een elektrische rolstoel is logisch wanneer een lichtrijdende handbewogen rolstoel te zwaar of onmogelijk blijkt te zijn. Ook wanneer dit niet lukt met elektrische ondersteuning (wielen of joystick) en/of een elektrisch aankoppelbare (hand)bike. Een mogelijk nadeel van alléén het gebruik van een elektrische rolstoel (of een joystick bij een handbewogen rolstoel) kan zijn dat je, door de dag heen, minder lichamelijk actief bezig zult zijn. Wanneer het binnen je mogelijkheden ligt om je armen – zonder overbelastingsklachten – in te zetten voor voortbeweging, dan is het zonde om er geen gebruik van te maken. Het houdt je lichamelijk fit en gezond. Het voordeel van een handbewogen rolstoel kan ook zijn dat deze wat compacter is en in huis is dat zeker een voordeel.

Het kan ook zijn dat de elektrische rolstoel maakt dat je juist meer energie overhoudt voor de dingen die je belangrijker vindt. Een elektrische rolstoel kan als belangrijk voordeel hebben dat je kan rusten in de rolstoel zonder er uit te hoeven. Het zitvlak is bovendien te ontlasten door te variëren in zit- en lighouding. Wisselen van hulpmiddel is ook niet nodig als je naar buiten gaat. De voorwaarde is dan wel dat je een elektrische rolstoel hebt die geschikt is voor binnen en buiten rijden. Er zijn hierbij nog wel keuzes te maken tussen, voorwiel-, midwiel- en achterwielaandrijving. Zie: basisprincipes-rijden elektrische rolstoel

Elektrische rolstoelen en handbewogen rolstoelen kunnen allebei geschikt zijn voor zowel binnen- als buitengebruik. Een voorwaarde is dan wel dat hier in de eisen rekening mee wordt gehouden en dat iemand de rij- en rolstoelvaardigheid bezit.

Met de elektrische rolstoel naar buiten

Keuzehulp elektrisch of handbewogen

Met de handbike naar buiten

Kies ik voor een vastframe of een kruisframe rolstoel?

Met een star frame is dit soort rolstoelvaardigheid makkelijker uitvoerbaar dan in een kruisframe rolstoel

Het voordeel van een vastframe is dat er bij het rollen en draaien nauwelijks energieverlies plaatsvindt door het rigide frame. Hierbij gaan we er dan wel van uit dat de grote wielen optimaal gepositioneerd zijn (zie ook basisprincipes rijden). Een rolstoel hoort licht te rijden zeker wanneer je minder spierkracht in kan zetten vanwege je aandoening of leeftijd. Hoe minder energie het je kost om te rijden, hoe actiever en mobieler je kunt en zult zijn en als gevolg daarvan zal je minder snel problemen hebben met overbelastingsblessures.
Vanwege het rigide frame wordt deze rolstoel geadviseerd wanneer ook een aankoppelhandbike wordt gebruikt. Bij een kruisframe rolstoel met al zijn losse en bewegende delen is het energieverlies groter: er zit altijd wat speling in. Kruisframe rolstoelen zijn vanwege de constructiewijze bovendien over het algemeen zwaarder. Een vastframe rolstoel is dus ook lichter om bijvoorbeeld in en uit een auto te tillen. Het gewicht hangt uiteraard af van hoe de rolstoel verder is uitgerust.
Voor een kruisframe rolstoel wordt nog wel eens gekozen juist vanwege het feit dat het ineen te klappen is en daardoor geschikt om in bijvoorbeeld de auto mee te nemen. Een vastframe rolstoel kan, mits wordt gekozen voor een neerklapbare rugleuning, ook goed worden meegenomen. De rugleuning wordt dan naar voren tegen de zitting geklapt en de wielen worden er af gehaald. Zo houd je een vrij compact pakket over wat bovendien vaak wat lichter is.
Een tweede veel gehoord argument voor de keuze van een kruisframe rolstoel, zijn de opklapbare voetplaten. Wanneer iemand (kort) kan staan om zo een transfer te maken is dit handig. Er zijn echter ook vastframe rolstoelen die uitgevoerd kunnen worden met opklapbare voetplaten. Als een vastframe (met doorlopende voetplaat) niet te ver naar voren uitsteekt, zoals bij een sportiever type rolstoel met een korte draaicirkel, zal je, zolang je goed naar voren schuift misschien ook weinig last hebben van in de weg zittende buizen of het voetplaatje.

De kruisframe rolstoel heeft vrije ruimte om te trippelen

De kruisframe rolstoel heeft naast de twee opklapbare (afneembare) voetplaten genoeg ruimte voor de voet(en) om een stepbeweging te maken tot onder de zitting van de rolstoel. De kruisframe rolstoel is daarom geschikt als trippelrolstoel. De standaard vastframe rolstoelen zijn door hun constructie met in de wegzittende buizen onder de zitting niet geschikt voor trippelen. De custom-made rolstoel biedt wel mogelijkheden om rekening te houden met trippelen. Bijna alle vastframe rolstoelen kunnen net als de kruisframe rolstoelen uitgevoerd worden met adequate rugondersteuning of armleuningen. Hierdoor zijn beide rolstoelen geschikt voor een brede doelgroep.

Keuzehulp kruisframe vastframe

Kies ik voor custom made of een standaard vast frame?

Deze custom-made rolstoel heeft een verplaatsbare wielas-positie. Reguliere vastframe rolstoelen hebben altijd een instelbare as-positie

Een custom made rolstoel kan vooral een voordeel zijn voor mensen met uitzonderlijke lichaamsmaten (m.n.lengte of breedte) of voor degenen waarbij de combinatie van zithouding en aandrijving een grote uitdaging is. De standaard, zeg maar ‘confectie’-rolstoelen voorzien lang niet altijd in oplossingen voor afwijkende, extreme maten en eisen. Er wordt nog wel eens benoemd dat een vastframe rolstoel niet instelbaar is. Dit klopt deels en om deze reden is het verstandig om bij een eerste rolstoel nog niet te kiezen voor een custom-made rolstoel met een vaste as-positie en een vaste voetplaat. Wanneer vooral de as van de grote wielen nog kan worden verschoven in horizontale richting dan is er nog veel speelruimte om te komen tot een prettige zit-rij-houding.

Kies ik in mijn handbewogen rolstoel voor een wigzitting of een ergonomische zit?

We hebben het eerder gehad over een wigzitting (rolstoel-gebruiker afstelling); de schuinstand van de zitting. Het voordeel bij het zitten is dat je bekken goed op z’n plek blijft en niet zo makkelijk naar voren kan schuiven. Bij een ergonomische zit is het deel van de zitting (het frame) onder het bekken horizontaal en begint de wig net voor de zitknobbels. Een mogelijk voordeel van een ergonomische zit is dat het bekken wellicht rechter op te positioneren is in vergelijking met een wigzitting.
Door dat een wigzitting al meteen schuin loopt zou dit tot gevolg kunnen hebben dat het bekken al meteen naar achter kantelt. Het is vooral heel belangrijk om zelf het verschil te ervaren tussen een wigzitting en een ergonomische zitting en je er van bewust te zijn dat het ook nog heel veel uit maakt welk zitkussen je gebruikt. Een zitkussen moet wel met de knik in de zitting-buis mee vormen anders wordt de ergonomische zit weer teniet gedaan. Met een luchtkussen gaat dit goed maar met een kussen met een harde onderlaag heeft het geen zin om te kiezen voor een ergonomische zit. Tot slot is het goed om te bedenken dat zowel een wig als een ergonomische zitting het nadeel kunnen hebben dat je misschien minder makkelijk vooruit kan schuiven tijdens het maken van een transfer. Dit hangt af van de schuinte (hellinghoek) van de wig. Bij een gelijk hoogteverschil (achterkant van de zitting versus de voorkant van de zitting) tussen wig en ergonomische zit kan het betekenen dat de ergonomische zit een schuinere helling heeft. Het kan met name bij het aanleggen van een transferplank iets zijn om je van bewust te zijn.